Myanmar Monk Student Association

ကရင္လူမ်ိဳးေတြက လူ႔သမိုင္းမွာ ဘာသာစကား အေရးအသားမရွိပဲ ရာစုမ်ားစြာ ျဖတ္ေက်ာ္လာခဲ့ၾကတယ္လို႔ ဆိုရမွာျဖစ္ပါတယ္။ မိရိုးဖလာ ေတးကဗ်ာ လကၤာမ်ားကို ျမတ္ႏိုးထိန္းသိမ္း တတ္ၾကၿပီး မိမိတို႔ ဘာသာယဥ္ေက်းမႈကို ေရးသားမွတ္သားႏိုင္ျခင္းမရွိပဲ ႏႈတ္တိုက္အာဂံုေဆာင္ဘ၀နဲ႔ ရပ္သည္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း တိမ္ျမွဳပ္ေပ်ာက္ကြယ္မသြားပဲ ဆက္လက္ရွင္သန္လ်က္၇ွိခဲ့ပါတယ္။

ေယဘုယ်အားျဖင့္ ကရင္စာေပသမိုင္းကို အလြယ္တကူေလ့လားႏိုင္ရန္အတြက္ ၃ ပိုင္းခြဲျခားတင္ျပရမည္ျဖစ္သည္။ပထမပိုင္းမွာက၇င္စာကိုအလကၤာျဖင့္ေရးသားၾကေသာ ေၾကာင့္ လကၤာေခၚလို ေခၚဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ဒုတိယေခတ္တြင္ကဗ်ာလကၤလာစပ္ဆိုတာနည္းပါၿပီးစကားေျပအေရးအသားမ်ားလာ ေသာေခတ္လို႔ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ လက္နဲ႔ ေရးသားျခင္းကေန ပံုႏွိပ္အဆင့္သို႔ ေရာက္ရွိသြား ေသာကာလလို႔လဲဆိုႏုိင္ပါတယ္။ တတိယေခတ္မွာတခုတည္းေသာကရင္စာေပျဖစ္ေပၚလာေရးအားထုတ္မႈႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားႏွင့္ စီးပြားေရး၊လူမႈေရး၊ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈအတြက္စာေပအစြမ္းသတၱိမ်ားကိုအသံုးျပဳရန္ဦးတည္ခ်က္နဲ႔စာ ေပလႈပ္ရွားမႈတစ္ရပ္ျဖစ္ေပၚလာျခင္းနဲ႔ရိုး၇ာယဥ္ေက်းမႈတစ္ရပ္ျပန္လည္ေဖၚထုတ္လာျခင္းတို႔ကို ေတြ႔ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တတိယေခတ္ကို ဆိုရွယ္လစ္စာေပ ေခတ္ဦးပိုင္းလို႔ ေခၚႏိုင္ပါတယ္။

ကရင္လူမ်ိဳးေတြ ၁၉ ရာစုထက္ေစာေသာအခ်ိန္ကပင္ စာေပကို တတ္ေျမာက္ေနၿပီလို႔ ေျပာႏုိင္ၾကေသာ္လညး္ 1932 ခုႏွစ္တြင္ ျမန္မာ အကၡရာကို မွီးၿပီး ေရးသားေသာ ကရင္စာေရးနညး္ ပညာတရပ္ ရွိေနသည္ဟု တိတ္က်က် ခိုင္ခိုင္လံုလံုေျပာဆိုႏိုင္ေပသည္။ ကရင္စာေပးနညး္ပညာအသီးသီးကိုတီထြင္ျပဳစုေပးၾကေသာက်မ္းျပဳပုဂၢိဳလ္အားလံုးလိုလို ပင္သာသနာ၀န္ထမ္းမ်ားျဖစ္ၾကၿပီးမိမိတို႔ယံုၾကည္ကိုးကြယ္ေသာ အယူ၀ါး ကိုျဖန္႔ခ်ီရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ တီထြင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ရာ ဘာသာေရးကို အေလးေပးေရးသားထားေသာ စာေပးမ်ားသာျဖစ္ၾကသည္။

ယေန႔ ကရင္လူမ်ိဳးတို႔သည္ စာေရးနည္းစနစ္ ကိုးမ်ိဳးထက္ရွိလိမ့္မည္ဟုေျပာဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ၄င္းတို႔အနက္ မြန္ျမန္မာ အကၡရာကိုမွီးၿပီး တီထြင္ထားေသာ စာေရးနည္း ငါမ်ိဳးႏွင့္ ေရာမအကၡထည့္သြင္းထားေသာ စာေရးနည္းႏွင့္ ဒူးဂဏန္း စာေရးနည္းအပါအ၀င္ ေလမ်ိဳးကို ေအာက္ပါအတိုင္းခြဲျခာေဖၚျပႏိုင္ပါတယ္။


၁။ မြန္အကၡရာကို အေျခခံတဲ့ ဗုဒၶဘာသာ ပိုးကရင္တို႔၏စာေပ။

၂။ ျမန္မာအကၡရာကိုအေျခခံတဲ့ ခရစ္ယာန္ဘာသာ ပိုုးကရင္စာေပ။

၃။ ျမန္မာအကၡရာကိုအေျခခံတဲ့ ခရစ္ယာန္ဘာသာ စေကာကရင္စာေပ။

၄။ ဦးနႏၵမာလာ “ဖူတာမိုက္” ျပဳစုေသာ ဗုဒၶဘာသာ ပိုးကရင္စာေပ။

၅။ ၿမိဳင္သာယာဆရာေတာ္ျပဳစုတဲ့ ဗုဒၶဘာသာ စေကာကရင္စာေပ။

၆။ ဗရင္ဂ်ီ(ရိုမန္ကက္သလစ္) ဘာသာ၀င ဖါပြန္နယ္ စေကာကရင္စာေပ။

၇။ ဗရင္ဂ်ီ(ရိုမန္ကက္သလစ္) ဘာသာ၀င္သံေတာင္ေျမာက္ပိုင္း စေကာကရင္စာေပ။

၈။ ဦးဘထြန္းတင္ စီစဥ္ျပဳစုထားတဲ့ စေကာကရင္စာေပ။

၉။ ဒူးဂဏန္းျဖင့္ေရးသားထားတဲ့ လဲကယ္ဘာသာ၀င္ ပိုးကရင္ “လိုက္ေဆာင္ေ၀့” ၾကက္ယက္စာေပ။
တို႔ျဖစ္ပါတယ္။

အထက္က ေဖၚျပခဲ့တဲ့ စာေပကိုးမ်ိဳးအနက္မွ ယေန႔ေခတ္ အမ်ားစုက အသံုးျပဳေနၾကတဲ့စာေပ (သို႔) ဆိုရွယ္လစ္စနစ္ေအာက္မွာ အက်ယ္တ၀င့္ အသံုးျပဳခဲ့ၾကတဲ့ စာေပးသံုးမ်ိဳးေတြကေတာ့ -

(၁) မြန္ အကၡရာကို အေျခခံသည့္ ဗုဒၶဘာသာ ပိုးကရင္စာေပ။

(၂)ျမန္မာ အကၡရာ အေျခခံသည့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ စေကာကရင္စာေပ။

(၃) ျမန္မာ အကၡရာ အေျခခံသည့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ ပိုးကရင္စာေပ ေတြပဲ ျဖစ္ၾကပါတယ္။


ဗုဒၶဘာသာ ပိုးကရင္စာေပ
ကရင္ဘာသာျဖင့္ “ဖလံုလိုက္ထူလီ” ဟုေခၚေသာ ေပေရး ကရင္စာေပတမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာက ဖတ္ရႈခဲ့ေၾကာင္းအဆိုရွိပါတယ္။ အခ်ိန္ဘယ္ေလာက္ေစာခဲ့ေၾကာင္း ခိုင္လံုေသာ အေထာက္အထား သက္ေသ မထူႏိုင္လို႔ တိတိက်က် မေျပာႏိုင္သလို ဘယ္ကာလတုန္းက ဘယ္သူတီထြင္ခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ ေမးခြန္းကိုလည္း အခုထက္ထိတိုင္ မေျဖႏိုင္ေသးပါဘူး။

စာေရးနည္းပညာကေတာ့ မြန္စာကိုမွီျငမ္းၿပီး ေရးသားထားတယ္လုိ႔ပဲ လြယ္ကူစြာဆံုးျဖတ္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

“ဖလံုလိုက္ထူလီ” ဟုေခၚတဲ့ ကရင္စာေပကို အနီးကပ္ေလ့လာၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ႏွစ္ပရိေစၦဒအားျဖင့္ မၾကားဘူးလုိ႔ ဆံုးျဖတ္္မယ္ဆိုရင္ မွားေပလိမ့္မယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ေရွးႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာက ေရးသားထားတဲ့ ေရးသားဟန္မ်ားကိုေတြ႔ရတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။

ပိုးကရင္ဘာသာျဖင့္ စပ္ဆိုထားတဲ့ ေရွးအဆက္ဆက္က ကရင္လူႀကီးသူမမ်ား သီဆိုလာၾကတဲ့ အလကၤာ အေထာက္အထား တရပ္ကိုလည္း ေတြ႔ရပါတယ္။

“ဒံုသု၀ဏၰဂါဂြန္တာ့၊ ဒံုဖူးဒံုလီဘားစိုင္းဂါ၊ ေမာင္ဒံုးေဒၚတလာအမတ္၊ လြန္႔ကြန္ဖလံုလိုက္ပီဒကတ္၊ ယြန္႔၀ဲေဒၚဂါဂြန္ပေလာ္ဘား၊ ေဒးထီေဒးဖလဲ ေဒးဖူးမာ့၊ လီေထာင္းဂါ ေအာဒံုေထာင္၀ ၊ လီေထာင္းယိုခ်န္ လိုက္ေရာက္လား၊ ရွာလီးခ်ီဟခြာထမား၊ ယိုနီးဖုနီး ခူးေသြ႔ယြာ၊ ႀကိဳင္းဂါနီးဖလံုလိုက္မုလား၊ အားခ်ိဳအားေခ်ာင့္မိန္လားကလာ၊ ထေတာက္ အားေထာ္ အားေရွာင္းနာ၊ ဒံုေထာင္၀ဖန္ ထြန္ေထာင္းဘာ၊ ဖတြန္ဒံုေထာင္ ေအာထိုင္သာ၊ မာလူးေပါလူးအား ခ်ိဳရွား၊ လေလာ္ေထာက္ေနာင္း ခ်ိဳေနာင္ထား”


အဓိပၸာယ္ကေတာ့ -

သု၀ဏၰ သထံုၿမိဳ႔ေတာ္ ပ်က္ၿပီး ၿမိဳ႔သူၿမိဳ႔သားမ်ား ထြက္ေျပးတိမ္းေရွာင္ခဲ့ၾကတယ္။ ေမာင္ဒံုး “မြန္ဒိင္” အမည္ရွိတဲ့ ကရင္အမတ္ႀကီးတစ္ဦးက ကရင္ဘာသာျဖင့္ေရးသာျပန္ဆိုထားၿပီးျဖစ္တဲ့ ပိဋကတ္က်မ္းမ်ားကို ႏွေျမာၿပီး ေပ်ာက္ပ်က္သြားမွာ ဆိုးတဲ့အတြက္ ေထာင္၀ၿမိဳ႔ (ယိုးဒယားျပည္နယ္စပ္) သို႔တိမ္းေရွာင္ အေျခခ်ခဲ့ၾကပါတယ္။ သားမယားမ်ားႏွင့္အတူ တပည့္လက္သား အေယာက္ေလးဆယ္တို႔က ကရင္စာေပထုပ္မ်ားကို ေခၽြးတလံုးလံုးျဖင့္ ေတာင္အဆင့္ဆင့္ ေတာင္ အထပ္ထပ္ျဖတ္ေက်ာ္ၿပီ ထမ္းပိုးသြားၾကပါတယ္။ ထိုကရင္စာေပမ်ားျဖင့္ ကရင္မ်ားအား သင္အံ ဖတ္ရႈလာခဲ့ၾကသည္မွာ ေျပာမကုန္ႏိုင္ေအာင္ ေခတ္အဆက္ဆက္ပင္ျဖစ္ပါတယ္။

အထက္ပါ ကဗ်ာ အလကၤာရဲ႔ အဓိပၸါယ္ ေဖာ္ျပခ်က္ကို ၾကည့္္ျခင္းျဖင့္ “ဖလံုလိုက္ထူလီ” ဟုေခၚတဲ့ ေပေရး ကရင္စာေပကို သု၀ဏၰဘူမိ သထံုျပည္ကို အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ “မႏူဟာမင္း” လက္ထက္ကပင္ မြန္ အမ်ိဳးသား စာေပႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္ေရးသားေနၿပီးျဖစ္ေၾကာင္း ျငင္းဆိုဖြယ္ရာမရွိေခ်။ သထံုပ်က္စီးသည့္ႏွစ္ (၀ါ) ပုဂံျပည့္ရွင့္ အေနာ္ရထားမင္းႀကီး တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္သည့္ ႏွစ္မွာ ၄၁၉ (ေအဒီ ၁၀၅၇) ျပည့္ႏွစ္ျဖစ္သည္။ အဆိုပါ အခ်ိန္ ကာလကို ေထာက္ရႈျခင္းအားျဖင့္ “ဖလံုလိုက္ထူလီ”ေခၚ ေပေရးကရင္စာေပမွာ ႏွစ္ေပါင္းကိုးရာ အထက္ကပင္ က်ယ္၀န္းစြာ ေရးသားခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရေပသည္။

တဖန္ အနီးကပ္ဆံုး အေထာက္အထား အေနျဖင့္ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၁ ခု၊ (ေအဒီ ၁၇၅၀) ျပည့္ႏွစ္တြင္ ဒုတိယ အင္း၀ေခတ္ ကုန္ဆံုးခါနီး အခ်ိန္ႏွင့္ တိုက္ဆိုင္ေသာကာလတြင္ ေပၚထြက္လာသည့္ “ဖုတာမိုက္” ေခၚ ကရင္ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဦးနႏၵမာလ ဘြဲ႔ခံ ပုဂၢိဳလ္ႀကီး၏ စာေပကို အေထာက္အထား ေျပာဆို တတ္ၾကျပန္သည္။ သို႔ေသာ္ ဆက္လက္ရွာေဖြေလ့လာေသာအခါ “ဖူတာမိုက္” ထက္ အရင္ ႏွစ္ေပါင္းသံုးရာေက်ာ္ ေလးရာေလာက္က “ဖုေရာင္တာပိုင္” စေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ေရးသားသည့္ နန္ဂ်ကုမၼာ (ေစာ္ထမူလာ) စေသာ ပံုျပင္မ်ားကို တဖန္ေတြ႔ရွိရျပန္ပါသည္။ ထိုစာေပသည္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း ႏွစ္ရာေက်ာ္“ဖူတာမိုက္” ေခတ္တြင္ ေရးသားျခင္းမဟုတ္ပဲ ထိုထက္ ေရွးက်သည့္ ေခတ္ကာလကပင္ ေရးႏွင့္ၿပီး ျဖစ္ေၾကာင္း သိရွိရျပန္ပါသည္။

အထက္ေဖာ္ျပပါ တိုင္းရင္းသားမ်ား၏ အဆိုႏွင့္ဆန္႔က်င္ၿပီး မာရွယ္ (Marshall) က ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ကရင္လူမ်ိဳးမ်ား ( The Karen People of Burma) စာအုပ္ႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ကရင္မ်ား (The Karens Of Burma) စာအုပ္မ်ားတြင္လည္းေကာင္း၊ စမီတန္ (Smeaton) က ျမန္မာႏိုင္ငံ သစၥာရွိ ကရင္မ်ား (The Loyal Karens of Burma) စာအုပ္တြင္လည္းေကာင္း၊ မကၠမေဟာင္း (McMahon) က ေရႊကၽြန္းဆြယ္ကရင္မ်ား (Karens of the Golden Chersones) စာအုပ္တြင္လည္းေကာင္း ကရင္လူမ်ိဳးတို႔တြင္ ၁၈၃၂ခုႏွစ္၊ ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနာသန္၀ိတ္ (Dr. Jonathan Wade) စေကာ ကရင္ အကၡရာမ်ားကို မတည္ထြင္မီ စာေရးနည္း ပညာမရွိခဲ့ေၾကာင္း အသီးသီး ေရးသားတင္ျပခဲ့ၾကေပသည္။

ကရင္လူမ်ိဳးတို႔သည္ ၁၈၃၂ ခုႏွစ္ မတိုင္မီက စာေရးနည္း ပညာကို မတတ္ေျမာက္ၾကေသးဟူေသာ အေနာက္တိုင္းသားတို႔၏ အဆိုကို ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ပထ၀ီအေနအထား၊ ကရင္လူမ်ိဳးမ်ား ပ်ံ့ႏွံ႕ေနထိုင္ရာ အရပ္ေဒသ၊ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းသို႔ လူမ်ိဳးမ်ားေရာက္ရွိလာပံု သမိုင္း၊ မြန္ ျမန္မာ အကၡရာသမိုင္း၊ စာေပသမိုင္း၊ ဗုဒၶဘာသာ အယူ၀ါဒမ်ားေရာက္ရွိလာပံုသမိုင္း၊ ကရင္လူမ်ိဳးတို႔ႏွင့္ မြန္လူမ်ိဳးတို႔၏ ဘာသာစကားမ်ား၊ စာေပမ်ား၊ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ရိုးရာထံုးတမ္းဓေလ့မ်ား၊ ေတး ကဗ်ာ လကၤာမ်ား၊ ပံုျပင္၊ ဒ႑ာရီမ်ားႏွင့္ ႏိႈင္းယွန္ခ်ိန္ဆၿပီး ယထာဘူတ က်က် ဆင္ျခင္ေတြးေတာ ၾကည့္သည့္အခါ ယင္းတို႔၏ အဆိုသည္ ကရင္လူမ်ိဳးတို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈကို ႏွံ႕ႏွံ႕စပ္စပ္ ရွာေဖြေလ့လာ တင္ျပျခင္း မဟုတ္ပဲ အလ်င္စလို တင္ျပေသာ အဆို၊ သကၠယ၀ါသမကင္းေသာ အဆိုဟူသာ ဆင္ျခင္မိၿပီး ကရင္လူမ်ိဳးတို႔တြင္ ၁၈၃၂ ခုႏွစ္ထက္ေစာၿပီး စာေရးနည္းပညာ တခုခု ရွိႏွင့္ေနေၾကာင္းေဖာ္ျပအပ္ပါသည္။


ခရစ္ယာန္ဘာသာ စေကာကရင္စာေပ

၁၈၃၂ ခုႏွစ္တြင္ အေမရိကန္ခရစ္ယာန္ႏွစ္ျခင္း သာသနာျပဳ ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနာသန္၀ိတ္ (Dr. Jonathan Wade) သည္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ ျပန္႔ပြားေရးကို ရည္ရည္ၿပီး စေကာကရင္ ဘာသာစကားျဖင့္ ခရစ္ယာန္ က်မ္းစားမ်ားကို ေရးသား ျဖန္႔ခ်ီႏိုင္ရန္ ျမန္မာ အကၡရာကို မွီးၿပီး စေကာကရင္ စာေရးနည္းတရပ္ကို တည္ထြင္ခဲ့ေပးသည္။ ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနာသန္၀ိတ္သည္ ထိုအခ်ိန္ကပင္ ေရာမ အကၡရာကို အသံုးျပဳလိုေသာ္ျငားလည္း က၇င္စာဖတ္ပရိတ္သတ္မွာ ဗုဒၶဘာသာ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ေက်ာင္းထြက္မ်ား ျဖစ္ၾကသျဖင့္ ယင္းတို႔ႏွင့္ နီးစပ္သည့္ ျမန္မာ အကၡကိုပင္ တည္ထြင္လိုက္ျခင္းျဖစ္သည္။ ေဒါက္တာ ေမဆင္ (Dr. Mason)သည္ ေဒါက္တာ ၀ိတ္ တီထြင္ေသာ စေကာကရင္စာျဖင့္ သမၼာက်မ္းစာကို ျပန္ဆိုေရးသားခဲ့ပါသည္။

ခရစ္ယာန္ဘာသာပိုးကရင္စာေပ


ခရစ္ယန္ပိုးကရင္စာေပကို ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနာသန္၀ိန္ ကပင္ စတင္တည္ထြင္ခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ေခါမ၊ ေရာမႏွင့္ အမ်ိုးအမည္မကြဲျပားေသာ အကၡရာမ်ား ပါေနသျဖင့္ ေရးဖတ္ရာတြင္ မလြယ္ကူျခင္း၊ အမ်ားက မႏွစ္ျခိဳက္ျခင္းေၾကာင့္ ၁၈၅၂ ခုႏွစ္တြင္ ေဒါက္တာ အယ္လ္ဘေရတန္ (Dr. L. Brayton) က ျမန္မာ ဗ်ည္းအကၡရာမ်ားေပၚတြင္ လံုး၀မွီးၿ႔ပီး ျပန္လည္တည္ထြင္ ျပဳစုပါမွ ေရးဖတ္မွတ္ရာတြင္ ပိုမိုလြယ္ကူမူရွိသည္ျဖစ္ရာ ပိုးကရင္ဘာသာျဖင့္ ခရစ္ယာန္သမၼာက်မ္းစာ တအုပ္လံုးကို ထိုစာျဖင့္ပင္ ဘာသာျပန္ဆိုေရးသားခဲ့ေလသည္။

ဗုဒၶဘာသာ ပိုးကရင္တို႔၏ “ဖလံုလိုက္ထူလီ” ေပေရးကရင္စာေပသည္ မည္သည့္ပုဂၢိဳလ္က မည္သည့္ႏွစ္တြင္ စတင္တည္ထြင္ေရးသားခဲ့သည္ကို တိတိက်က် မေျပာဆိုႏိုင္ေသာ္ျငားလည္း ဗုဒၶဘာသာ အယူ၀ါဒမ်ားကို ျပန္႔ပြားေစရန္ ရည္ရြယ္တည္ထြင္ၿပီး ေပေပၚတြင္ စတင္ေရးသား အသံုးျပဳခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရပါသည္။

ယေန႔ဗုဒၶဘာသာ ပိုးကရင္တို႔၏ ၾသပြဲမ်ားတြင္ သီဆိုေသာ “ထာခူးဖါဒူး” ေခၚ သီခ်င္းႀကီး၊ ဇာတ္နိပါတ္ သမိုင္းအေၾကာင္း၊ ေတး၊ လကၤာ၊ ကဗ်ာမ်ားတြင္ ဗုဒၶဘာသာအယူ၀ါဒမ်ားႏွင့္ မြန္ေပါရာဏစကားမ်ား ထည့္သြင္း သီကံုးထားသည္ကို ေထာင့္ခ်င့္လွ်င္ အေရွ႔ဘက္ေဒသေန ကရင္လူမ်ိဳးမ်ားသည္ ဗုဒၶဘာသာ အယူ၀ါဒႏွင့္ စာေပအေရးအသားမ်ားကို ၁၉ ရာစု မတိုင္မီ ေစာေစာပိုင္းကပင္ရရွိေနၿပီဟု ယူဆႏီုင္ေပေသည္။

မည္သို႔ပင္ဆိုေစ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ ပိုးကရင္တို႔၏ အကၡရာမ်ားျဖင့္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာက ေရးသားျပဳစုခဲ့ေသာ ေလာကီ ေလာကုတၱရာ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားသည္ ဖားအံ၊ လႈိင္းဘြဲ၊ က်ံဳဒိုး၊ ေကာ့ကရိတ္၊ ၾကာအင္းဆိပ္ႀကီးနယ္မ်ားရွိ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေက်ာင္းတိုင္းတြင္ အေျမာက္အျမားရွိေနေပသည္။

၁၈၇၁ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ မြန္ျမန္မာ အကၡရာ ပိုးကရင္ အသံထြက္ စာေရးနည္းျဖင့္ ေရးသားၾကေသာ က်မ္းမ်ားႏွင့္ က်မ္းျပဳပုဂၢိဳလ္ အေတာ္မ်ားမ်ား ထြန္းေပါက္လာသည္ကိုေတြ႔ရေပသည္။ ပိုးကရင္ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား အနက္ ထင္ရွားေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားမွာ ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဦးစိႏၱာက၀ိ၊ ဦးသုခ၊ နဲပညာ၊ နဲစႏၵာ၀ရ၊ ဦးေရႊ၀ါ၊ ဦးနဲဒုမ္း၊ ဦးသီဟေတဇ၊ တပိုအိန္ဆင္၊ ဦးပရမႏွင့္ ဦဇာဂရတို႔ျဖစ္ၾကသည္။

ဆရာေတာ္ နဲပညာမွာ ဆရာေတာ္ ဦးစိႏၱာက၀ိ၏ တပည့္ရင္းျဖစ္သည္။ ဦးစိႏၱာက၀ိႏွင့္ တြဲဖက္ၿပီး ၁၈၇၁ ခုႏွစ္မွ ၁၉၂၈ခုႏွစ္ အထိ က်မ္းေပါင္း ၁၆ က်မ္းျပဳစုခဲ့သည္။

ဆရာေတာ္ ဦးစႏၵာ၀ရသည္ ၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွ ၁၉၀၄ ခုႏွစ္အတြင္း က်မ္းေပါင္း ခုႏွစ္က်မ္းကို ျပဳစုခဲ့သည္။

ဆရာေတာ္ ဦးဇာဂရမွာ ေကာ့ဒန္ရြာ (တေ၀ါင္ကိုေဒါင္) ဇာတိျဖစ္သည္။ က်မ္းေပါင္း ၄၀ ေက်ာ္ျပဳစုခဲ့သည္။

ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနာသန္၀ိတ္ သည္ ကရင္ ခရစ္ယာန္ေလာကတြင္ ကရင္စာေပကို တည္ထြင္ေပးခဲ့သူ ကရင္စာေပ ဖခင္ႀကီးဟု ေခၚဆိုရမည္ျဖစ္ေပသည္။ ေဒါက္တာ၀ိတ္သည္ ဇနီးျဖစ္သူႏွင့္ အေမရိကန္ျပည္မွ ေအဒီ ၁၈၂၃ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၂၂ ရက္ေန႔တြင္ စတင္ထြက္ခြာၿပီး ဒီဇင္ဘာလ ၅ ရက္ေန႔တြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႔သို႔ေရာက္ရွိလာရာမွ ခရစ္ယာန္ သာသနာျပဳ လုပ္ငန္းကို စတင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။

၁၈၃၁ ခုႏွစ္၊ ဇြန္လ ၂၅ ရက္ေန႔တြင္ ကရင္ျပည္နယ္ရွိ “ပိုင္ႀကံဳ” ရြာသို႔ သြားေရာက္ၿပီး ခရစ္ယာန္တရားေတာ္ကို ေဟာေျပာခဲ့သည္။ ထိုအခါ ကရင္အဘိုးႀကီးတဦးက ေဒါက္တာ၀ိတ္အား ကရင္စာေပကို ျပန္ေပးရန္ အတင္းေတာင္းဆိုေတာ့၏။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ကရင္လူမ်ိဳးတို႔၏ ေရွး “ထား” ကဗ်ာ လကၤာမွ မိမိတို႔ ေပ်ာက္ဆံုးေနေသာ စာေပသည္ မိမိတို႔၏ ညီေထြး “ပူေဒး၀ါး” ေခၚ အသားျဖဴေသာ ညီေထြးက ျပန္လည္ ယူခဲ့ေပးမည္ဟု ပါရွိေသာေၾကာင့္ ျဖစ္၏။

ကရင္လူမ်ိဳးတို႔၏ ရိုး၇ာ ယံုၾကည္မႈကို နားမလည္ႏိုင္ေသာ ေဒါက္တာ၀ိတ္သည္ တအံ့တၾသျဖစ္ေနမိ၏ ။ အေၾကာင္းစံုကို ေမးျမန္း သိရွိသြားးေသာအခါ ျမန္မာအကၡရာကိုမွီၿပီး စေကာ ကရင္စာေပကို တည္ထြင္ေပးခဲ့သည္။

ေဒါက္တာေမဆင္သည္ အေမရိကန္ျပည္မွ ေအဒီ ၁၈၃၀ ခုႏွစ္၊ ေမလ ၂၆ ရက္ေန႔တြင္ ထြက္ခြာလာခဲ့ၿပီး ထား၀ယ္ၿမို႔သို႔ ထိုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာသတြင္ ေရာက္ရွိလာခဲ့၏။ ေဒါက္တာ၀ိတ္ တည္ထြင္ထားေသာ စေကာကရင္စာေပျဖင့္ ၁၈၄၃ ခုႏွစ္တြင္ ခရစ္ယာန္ ဓမၼေဟာင္းက်မ္း (Old Testament) ကို ၁၈၅၃ ခုႏွစ္တြင္ ဘာသာျပန္ဆို ၿပီးဆံုးခဲ့သည္။

၁၈၃၇ ခုႏွစ္တြင္ ထား၀ယ္ႏွင့္ ၿမိတ္ၿမိဳ႕မ်ားတြင္ ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္ ကရင္ဦးေရမ်ားျပားလာသျဖင့္ ခရစ္ယာန္ ဘာသာေရး သင္တန္းမ်ားတြင္ ကရင္ဘာသာျဖင့္ လိုသေလာက္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ႏိုင္ရန္ အေမရိကန္ ႏွစ္ျခင္း သာသနာျပဳ အဖြဲ႔က ထား၀ယ္ၿမိဳ႔တြင္ ပံုႏွိပ္စက္တလံုး တည္ေဆာက္ခဲ့၏။ ထိုပံုႏွိပ္တုိက္မွ ထုတ္ေ၀ခဲ့ေသာ ကရင္ ဘာသာက်မ္းစာအုပ္မ်ားမွာ ခရစ္ယာန္ဘာသာေရးက်မ္းစာသက္သက္ျဖစ္ၿပီး ဦးစြာ ပထမ က်မ္းျပဳသူမ်ားမွာ အေမရိကန္ ႏွစ္ျခင္းသာသနာျပု အဖြဲ႔၀င္ ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနာသန္၀ိတ္၊ ေဒါက္တာေမဆင္၊ သာသနာျပဳ ဆရာ အက္(ဖ္)၊ ဘီ၊ ခရ္(စ္) (Rev.F.B. Cress) ႏွင့္ သာသနာျပဳဆရာ စီ၊ ဘန္းနက္ (Rev. C. Bennett) ပံုႏွိပ္တိုက္ အုပ္ခ်ဳပ္သူတို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ ေမာ္လၿမိဳင္ၿမိဳ႔တြင္ လည္း စာပံုႏွိပ္စက္ တလံုးတည္ေထာင္ကာ ခရစ္ယာန္က်မ္းစာမ်ားကို မစၥတာ အက္(စ္) ရမ္နီ (Mr. S. Renney) က ပိုးကရင္ဘာသာျဖင့္ တာ၀န္ခံ ထုတ္ေ၀သည္။

ပိုးကရင္ဘာသာျဖင့္ ခရစ္ယာန္ဘာသာေရး စာေပမ်ားကို ဦးဆာင္ ျပဳစူသူမ်ားမွာ အေမရိကန္ ႏွစ္ျခင္း သာသနာျပု ေဒါက္တာ ဂ်ိဳနာသန္၀ိတ္၊ ေဒါက္တာေမဆင္၊ ေဒါက္တာ အယ္လ္ဘေရတန္ႏွင့္ အီး၊ အက္စ္ ဘူးလဒ္တို႔ ျဖစ္ၾကသည္။ ၁၈၄၉ ခုႏွစ္ ၊ ေမလရက္စြဲျဖင့္ ဘန္းနက္အမွာစာ ေရးၿပီး ေဒါက္တာ၀ိတ္၏ အမည္ျဖင့္ စေကာကရင္ အဂၤလိပ္အဘိဓါန္စာအုပ္ကို ရိုက္ႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။

၁၈၅၀ ခုႏွစ္တြင္ ေဒါက္တာ ေမဆင္က ပိုးကရင္ သဒၵါက်မ္းကို ျပုစုခဲ့သည္။ ေဒါက္တာ၀ိတ္သည္ အသိပညာက႑မ်ား (Thesaurus of Karen Knoledge) အမည္ရွိစာအုပ္ကို စေကာကရင္ႏွင့္ အဂၤလိပ္ ႏွစ္ဘာသာတြဲကို ပထမ၊ ဒုတိယ၊ တတိယ၊ စတုထၳ အထိ ေလးတြဲျပဳစု ကာ အထမတြဲကို ၁၉၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ (အျခား ခရစ္ယာန္ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ ကရင္စာအုပ္မ်ားစြာ ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့ေသာ္လည္း ဤစာအုပ္တြင္ ထည့္သြင္းေဖာ္ျပျခင္း မျပဳေတာ့ပါ)။

အေမရိကန္ က်မ္းျပဳ ဆရာမ်ား၏ ေနာက္ပိုင္းတြင္ ကရင္ လူမ်ိဳးစာေရးဆရာမ်ားေပၚထြက္လာခဲ့သည္။ ကရင္သမိုင္းကို ေရးသားျပဳစုသူ ဆရာႀကီး ဦးေအာင္လွ၊ ကရင္ဖားစည္ကို ေရးသားျပဳစုသူ ဆရာဘူးမူးေခၚ ဖူးေတာအူး၊ ကရင္ႏွစ္သစ္ကူးပြဲေတာ္ အေၾကာင္း ေရးသားသူ ဆရာႀကီး ဦးလြန္းေရႊ၊ ကရင္ လူမ်ိဳးတို႔၏ ရိုးရာဓေလ့မ်ားအေၾကာင္းကို ေရးသားသူ ေဒါက္တာ တီသံျပာ၊ ေက်ာင္းသံုး စာအုပ္အမ်ိဳးမ်ိဳးကို ေရးသားသူ ဆရာႀကီး ဖိုးလင္းေတးႏွင့္ ဆရာႀကီး ဦးမိုးလို၊ ေစာေတာက္၊ ဦးဘထြန္းတင္ စေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ား၊ ဆရာသာေနေအး၊ ဆရာအာရ္ေမာင္ခ်စ္၊ ထိုလြီထူး၊ ဆရာသာထို စေသာ ပုဂၢိဳလ္မ်ားသည္ ထင္ရွားေသာ ကရင္ စာေရးဆရာမ်ားျဖစ္ၾကသည္။

ထို႔ျပင္ သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္၊ မဂၢဇင္းမ်ားလည္း ေပၚထြက္လာၿပီး ကရင္လူမ်ိဳး အယ္ဒီတာႏွင့္ ေဆာင္းပါးရွင္မ်ား အမ်ားအျပားလည္း ေပၚထြန္းလာခဲ့သည္။ ၁၈၇၃ ခုႏွစ္တြင္ ထား၀ယ္ၿမိဳ႔ ၌ ပထမဦးဆံုး ကရင္စာပံုႏွိပ္တိုက္ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ “ဆာတူေ၀ါ”ေခၚ မိုးေသာက္ၾကယ္ (The Morning Star) အမည္ျဖင့္ ကရင္လစဥ္ မဂၢဇင္းကို ၁၈၄၂ ခုႏွစ္တြင္ ထာ၀ယ္ၿမိဳ႔မွာပင္ စတင္ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ ဤမဂၢဇင္းသည္ အာရွရွိ ေရွးအက်ဆံုး မဂၢဇင္းမ်ားစာရင္းတြင္ တခုအပါအ၀င္ျဖစ္သည့္ျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ပထမဆံုး စတင္ထုတ္ေ၀ေသာ မဂၢဇင္းလည္းျဖစ္သည္။ “ဆာတူေ၀ါ”မဂၢဇင္း၏ အယ္ဒီတာမွာ ေဒါက္တာ ေမဆင္ျဖစ္သည္။ ထား၀ယ္မွသည္ ေမာ္လၿမိဳင္ၿမိဳ႔သို႔ ၁၈၄၇ ခုႏွစ္တြင္ ေဒါက္တာေမဆင္ ေျပာင္းေရႊ႔ေနထိုင္းခဲ့သျဖင့္ “ဆာတူေ၀ါ” မဂၢဇင္းကို ၁၈၄၇ ခုႏွစ္မွာပင္ ေမာ္လၿမိဳင္ၿမိဳ႔တြင္ ဆက္လက္ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀သြားပါသည္။ “ဆာတူေ၀ါ” မဂၢဇင္းသည္ ဂ်ပန္မ်ား ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းသို႔ ၀င္ေရာက္ တိုက္ခိုက္သည့္ အခ်ိန္အထိ ႏွစ္ေပါင္း တရာခန္႔သက္တမ္းရွိခဲ့ပါသည္။ “ဆာတေ၀ါ” မဂၢဇင္းႏွင့္ အေရွးအေႏွာင္းအခ်ိန္တြင္ ေဒါက္တာ အယ္လ္ဘေရတန္က “ဆပၸရန္”ေခၚ ပိုးကရင္ သတင္းစာတေစာင္ကို ထုတ္ေ၀ႏိုင္ခဲ့သည္။

ယေန႔စေကာကရင္ႏွင့္ ပိုးကရင္စာေပျဖင့္ ယခင္ပံုႏွိပ္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည့္ မဂၢဇင္း၊ သတင္းစာ၊ ဂ်ာနယ္မ်ားအခ်ိဳ႔သည္ ယေန႔ေတြ႔ရွိရန္ မလြယ္ကူေတာ့ေပ။ လက္လွမ္းမီသေရႊ႔ေအာက္ေဖာ္ျပပါ မဂၢဇင္း၊ သတင္းစား၊ ဂ်ာနယ္မ်ား အနက္ အခ်ိဳ႔မွာ ယေန႔တိုင္ ဆက္လက္ထုတ္ေ၀ေနေသးေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရမည္ျဖစ္သည္။

“တာကေပၚ” ေခၚ အလင္းေရာင္မဂၢဇင္း၊ “လယ္ဆူးညာ” ေခၚ ေရွ႔သို႔ မဂၢဇင္း၊ “ဆာတူေ၀ါ” ေခၚ မိုးေသာက္ၾကယ္ လစဥ္မဂၢဇင္ ၊ “ဖိုးသာအဘို” ေခၚ ကေလးသူငယ္မ်ား၏ မိတ္ေဆြ လစဥ္မဂၢဇင္း၊ “ပဟီပေဃာ” အိမ္ေထာင္ေရး (The Home) သံုးလပတ္ မဂၢဇင္း၊ “ပြါ႕ကြာသိုး” ေခၚ သိုးထိန္း မဂၢဇင္း (The Shepherd) ၊ “ခရဲင္းမဂၢဇင္း” ေခၚ ကရင္မဂၢဇင္း၊ “ဆာတူဟား” မဂၢဇင္း၊ “ေဒါကလုေထာ့မဲပါ”၊ “ဖဲယားဖေလး”၊ ”ပြါေခါ့တာဖိုး”၊ “ကလဲ့စက္”၊ “တာကေပၚ” ေခၚ လင္းေရာင္ျခည္ မဂၢဇင္းႏွင့္ “ဆပၸရန္” စတည္တို႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။

အထက္ေဖၚျပခဲ့ေသာ ကရင္စာေပေရစီးေၾကာင္း တေလွ်ာက္လံုးကို ျပန္လည္ ဆန္းစစ္မည္ဆိုလွ်င္ ဒုတိယေခတ္ ကရင္စာေပ၏ ေအာက္တြင္ ထြန္းကားလာေသာ စာေပမွာ ဘာသာေရးအယူ၀ါဒေၾကာင့္ စာေပထြန္းကားလာရျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ဆိုႏိုင္ေပသည္။ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊ မတ္လေနာက္ပိုင္းမွ စၿပီး ကရင္စာေပ တတိယ ေခတ္ကာလဟု ေခၚဆိုရေပမည္။ ထိုအခ်ိန္မွစၿပီး ေခတ္ေျပာင္းေကာင္စီသည္ ျပည္ေထာင္စု အတြင္းရွိ တိုင္းရင္းသား အသီးသီးတို႔၏ စာေပ၊ ဘာသာစကားႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈလုပ္ငန္းမ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ရန္အတြက္ အထူးဦးစားေပး ေဆာင္ရြက္ခဲ့ေပသည္။

ကရင္စာေပ၏ တတိယေခတ္တြင္ လူတိုင္း စာေပတတ္ေျမာက္ေရး၊ စာေပ အစြမ္းသတၱိျဖင့္ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈအတြက္ အသံုးျပဳရန္ႏွင့္ စာေပ ညီညြတ္ရး တည္ေဆာက္ရန္ ႀကိဳးပမ္းလာၾကသည္။ ထိုေခတ္ကို ဆိုရွယ္လစ္စာေပ ေခတ္ဦးပိုင္းဟု ေခၚဆိုရမည္ ျဖစ္ေပသည္။ တတိယေခတ္ ကရင္စာေပ ေလာကတြင္ ကရင္ရိုးရာယဥ္ေက်းမႈ အေပၚ အေျခခံေသာ သတင္းစား၊ ဂ်ာနယ္၊ မဂၢဇင္းမ်ား ေပၚထြက္လာၿပီး ကရင္လူမ်ိဳး စာေရးဆရာမ်ားႏွင့္ ေဆာင္းပါးရွင္ အမ်ားအျပား ေပၚထြန္းေနၿပီ ျဖစ္သည္။


မန္းလင္းျမတ္ေက်ာ္ ၏ ကရင္ရိုးရာ သုတပေဒသာ စာအုပ္မွ ကူးယူေဖၚျပသည္။