အေတြး (သကၤပၸ) ႏွင့္ အျမင္ (ဒိ႒ိ) သည္ ေစတသိက္မ်ား ျဖစ္သျဖင့္ သူ႔ခ်ည္း မရပ္တည္ နုိင္။ စိတ္ကုိ မွီတြယ္ ရသည္။ စိတ္ကုိ အၾကီးအမွူး ထားရသည္။ စိတ္ၾကီးမွူးေသာ အေတြးအျမင္ မ်ားဟူ၍ ဆုိရသည္။

ခံစားခ်က္ သည္ အာရုံေပၚ မူတည္ သျဖင့္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ေျပာင္းလဲ နုိင္၏။ ေကာင္းေသာ အာရုံနွင့္ ေတြ႔ေသာ အခါ ေသာမနႆ ေ၀ဒနာ ကုိခံစားရ၍ ပညာ အထိန္း အကြပ္မဲ့လ်င္ ေလာဘစိတ္ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ သြားသည္။ ဆုိးေသာ အာရုံႏွင့္ ၾကံဳေသာ အခါ ေဒါမနႆ ေ၀ဒနာ ကုိခံစားရ၍ ပညာ အထိန္းအကြပ္မဲ့ လ်င္ ေဒါသစိတ္ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ သြားသည္။ အလယ္ အလတ္ အာရုံႏွင့္ ၾကဳံေသာ အခါ ဥေပကၡာ ေ၀ဒနာ ကုိ ခံစားရ၍ ပညာ အထိန္းအကြပ္ မဲ့ေသာ အခါ ေမာဟ အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ သြားသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ခံစားခ်က္ ကုိ ပညာျဖင့္ မထိန္းကြပ္ နုိင္လ်င္ ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟ ႏွင့္ယွဥ္ေသာ အေတြးအျမင္ မ်ားသည္သာ ဘ၀ကုိ စိုးမိုး သြားမည္ ျဖစ္၏။

ေလာဘ၊ ေဒါသ၊ ေမာဟစိတ္ မ်ားႏွင့္ ယွဥ္ေသာ အေတြး အျမင္ မ်ားသည္ကား မွားယြင္းေသာ အေတြး အျမင္ မ်ားသာ ျဖစ္ေပ၏။ မွားယြင္းေသာ အေတြး အျမင္ မ်ားသည္ကား မွားယြင္းေသာ လမ္းျပမ်ား ျဖစ္၏။ အေလာဘ၊ အေဒါသ၊ အေမာဟ စိတ္ မ်ားႏွင့္ ယွဥ္ေသာ အေတြး အျမင္ မ်ားသည္ကား မွန္ကန္ေသာ အေတြး အျမင္မ်ား ျဖစ္ေပ၏။ မွန္ကန္ေသာ အေတြး အျမင္ မ်ားသည္ကား မွန္ကန္ေသာ လမ္းျပမ်ား ျဖစ္ေပ၏။

ရဟႏၲာ ျဖစ္ျပီး ပါလ်က္ မ်က္စိကြယ္ ခဲ့ရေသာ စကၡဳပါလ မေထရ္ ၏အတိတ္ အေၾကာင္းကုိ ထုိေခတ္က ရဟန္း ရွင္လူ ပုဂၢိဳလ္ မ်ားက သိလုိၾက၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမတ္စြာ ဘုရားက ေျဖဆုိ ရွင္းလင္းေတာ္ မူရသည္။

အတိတ္ ဘ၀ တစ္ခုက စကၡဳပါလ မေထရ္ ေလာင္းလ်ာသည္ မ်က္စိကုေသာ ဆရာ ျဖစ္ခဲ့၏။ ဘ၀အတြင္း ေ၀ဒနာရွင္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ႏွင့္ ေတြ႔ဆုံခဲ့ ဖူး၏။ သုိ႔ေသာ္ ထူးျခားမွုမရွိ။ လုပ္ရုိး လုပ္စဥ္ အတုိင္း ၾကိဳးစား ကုသ ခဲ့သည္သာ ျဖစ္၏။ ဘ၀ တစ္ေထာင့္ တစ္ေကြ႔ ၌မူ ေ၀ဒနာရွင္ တစ္ဦးကုိ ေတြ႔ဆုံ ခဲ့သည္။ ထုိေ၀ဒနာရွင္က မိမိ၏ မ်က္စိ ေ၀ဒနာ အလွ်င္း ေပ်ာက္ကင္း ပါက ဆရာ့ကုိ အသက္ဆုံး တုိင္ လုပ္ေကၽြး ပါမည္ ဟု ဆုိလာသည္။ ထုိစကားကုိ ၾကားေသာ အခါ ေဆးဆရာသည္ လြန္ၾကဴးစြာ ႏွစ္သက္၏။ ဤကား ေလာဘ တည္း။ ေဆးဆရာ သည္ ေဆးကုိကား ေကာင္းစြာ ကုပါ၏။ သုိ႔ေသာ္ သူ၏ ကုသျခင္း သည္ကား ေလာဘႏွင့္ ယွဥ္ေသာ အေတြး အျမင္ႏွင့္ ကုသျခင္း ျဖစ္၏။ ေလာဘ သည္ ေဒါသ၏ နီးေသာ အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လည္း ေ၀ဒနာရွင္က ေရာဂါ ေပ်ာက္ကင္း ပါလ်က္ အလုပ္ အေကၽြး မျပဳလုိ သျဖင့္ မေပ်ာက္ကင္း ပါဟု ဆုိေသာ အခါ ေဒါသ ျဖစ္ရျခင္း ျဖစ္၏။ ေလာဘ ကုိ ဆရာ တင္လွ်င္ အလုိက်ေသာ အခုိက္၌ ေက်နပ္ ေပ်ာ္ရႊင္ရ ေသာ္လည္း အလုိ မျပည့္ေသာ အခိုက္၌ စိတ္ဆင္းရဲ ဒုကၡ ေရာက္ရ သည္ကား ဓမၼတာတည္း။

စင္စစ္ ေ၀ဒနာရွင္၏ စကားမ်ား သည္ကား အာရုံမ်ား သာတည္း။ လုပ္ေကၽြးမည္ ဟု ၀န္ခံျခင္းသည္ ေကာင္းေသာ အာရုံ ျဖစ္၍ မလုပ္ေကၽြး နုိင္သျဖင့္ မေပ်ာက္ကင္း ေသးပါဟု လိမ္ညာျခင္း သည္ကား ဆုိးေသာ အာရုံ ျဖစ္ေခ်၏။ ဤသုိ႔ အာရုံ ေကာင္းဆုိး ႏွင့္ ၾကဳံေတြ႔ ရေသာ အခါ ပညာ ရွိသူ သည္ ေလာဘ၊ ေဒါသ စသည္ မျဖစ္ေအာင္ သတိကုိ ေဆာင္နုိင္ ေသာ္လည္း သတိ ကင္းလြတ္ေသာ သူသည္ကား ေလာဘ ေဒါသ စသည္ မျဖစ္ေအာင္ မတတ္နုိင္။ ျဖစ္ၾကရ သည္ သာတည္း။

စကၡဳပါလ မေထရ္ ေလာင္းလ်ာ ေဆးဆရာ သည္လည္း သတိ ကင္းလြတ္ သျဖင့္ ေ၀ဒနာရွင္ ၏ လိမ္ညာ စကား အေပၚ၌ ေဒါသ ျဖစ္ရ ေလသည္။ ထုိအခါ ေဒါသႏွင့္ ယွဥ္ေသာ အေတြး အျမင္သည္ ျဖစ္ေပၚ လာေလသည္။ ေဒါသႏွင့္ယွဥ္ေသာ အေတြး အျမင္ သည္ကား လမ္းျပမွား ႏွင့္တူသည္။ ဤ မွားေသာ လမ္းျပေၾကာင့္ ေဆးဆရာ ၏ ဘ၀သည္ မွားေသာ လမ္း အတုိင္းေလွ်ာက္လွမ္း ခဲ့ရေပသည္။

ေဆးဆရာ သည္ မိမိ ကယ္တင္အပ္ ေသာ သနားဖြယ္ ေ၀ဒနာရွင္အား မ်က္စိကန္းေစေသာ ေဆးကုိလိမ္ညာ၍ ေပးလုိက္ ေလသည္။ ဤျပဳေသာ အကုသိုလ္ ကံ၏ အက်ိဳးကုိ ယခု ဘ၀၌ ခံစားရျခင္း ျဖစ္၏။

စင္စစ္ ဘ၀ ဟူသည္ ကိေလသ၊ ကမၼႏွင့္ ၀ိပါက ၀႗္တုိ႔ ေပါင္းစပ္ ထားေသာ တရားသာလ်င္ ျဖစ္၏။ ဘ၀ႏွင့္ ၀႗္သည္ ခြဲျခား၍ မရစေကာင္း။ စကၡဳပါလ မေထရ္သည္ အနာဂတ္ ခႏၶာကုိ ျဖစ္ေစတတ္ ေသာ အနုသယ ကိေလသာ ကုိ ျဖတ္ေတာက္ ေဖာက္ခြဲျပီး ျဖစ္သျဖင့္ အနာဂတ္ ပ႗ိသေႏၶ ကုိ ျဖစ္ေစ နုိင္ေသာ ကမၼ ကုိလည္း မျဖစ္ေစနုိင္။ အနာဂတ္ ပ႗ိသေႏၶ ကုိလည္း ရေတာ့မည္ မဟုတ္ေခ်။ သုိ႔ေသာ္ နာနာကၡဏိက ျဖစ္ေသာ အတိတ္ကံ ၏ အက်ိဴးကုိကား ေရွာင္လႊဲ၍မရ။ ေပးဆပ္ ရမည္သာ ျဖစ္ေလသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ လည္း စကၡဳပါလ မေထရ္သည္ ရဟႏၲာ ျဖစ္ပါလ်က္ မ်က္စိ ကန္းျခင္း ေ၀ဒနာကုိ ခံစားရျခင္း ျဖစ္ေလသည္။

"ဓမၼတုိ႕ သည္ စိတ္လွ်င္ ေရ့ွသြား ရွိကုန္၏၊ စိတ္လွ်င္ အႀကီးအမွဴး ရွိကုန္၏၊ စိတ္ျဖင့္ ၿပီးကုန္၏၊ ျပစ္မွား လိိုေသာ စိတ္ျဖင့္ အကယ္၍ ေျပာဆိုမိ၊ ျပဳလုပ္မိ၊ ၾကံစည္မိ ပါက ထိုေျပာဆို ျပဳလုပ္ ၾကံစည္ မႈေၾကာင့္ လွည္းဘီးသည္ ၀န္ေဆာင္ ႏြား၏ ေျခရာသို႔ အစဥ္ လုိက္ဘိ သက့ဲသို႔ ထိုသူသို႔ ဆင္းရဲသည္ အစဥ္လိုက္ေလ၏။"

စိတ္ အၾကီးအမွူး ရွိေသာ အေတြး အျမင္ တုိ႔သည္ကား သုံးတတ္လွ်င္ ေဆး ကဲ့သုိ႔ ျဖစ္၍ မသုံးတတ္ လ်င္ကား သံသရာ ဆုံးတုိင္ ေဘး အႏၲရာယ္ ကုိ ျဖစ္ေစတတ္ ေသာ တရားမ်ား ျဖစ္ပါသည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ေလာကရွိ အာရုံ ဆုိးေကာင္း မ်ားႏွင့္ ၾကဳံေတြ႔ ေသာအခါ မေမ့ မေလ်ာ့ ေသာ အပၸမာဒ တရားျဖင့္ မွန္ကန္ေသာ အေတြး အျမင္ ျဖစ္ေအာင္ ဆင္ျခင္ဥာဏ္ ကုိ ေရွ့သြား ျပဳအပ္ ပါ၏။ မွန္ကန္ေသာ အေတြး အျမင္ ႏွင့္ ယွဥ္ေသာ ေကာင္းမြန္ ျမင့္ျမတ္ေသာ စိတ္ သည္သာ မိမိတုိ႔ ဘ၀၏ လမ္းျပ အစစ္ အမွန္ ျဖစ္ပါ ေတာ့သည္။