ဒီေလာကအတြင္း ဘာသာမတူ အယူကဲြ ဝါဒကဲြတဲ့ ကုိးကြယ္မႈေတြ မ်ဳိးစံုရွိိၾကၿပီး ဘာသာအသီးသီးတုိ႔ရဲ႕ အထြဋ္အျမတ္ေနရာေတြလည္း အသီးသီးရွိၾကတယ္။ ဗုဒၶဘာသာရဲ႕ အထြဋ္အျမတ္ေနရာေတြကေတာ့
(၁) ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ေမြးဖြားခဲ့တဲ့ လုမိၸနီ၊
(၂) ဘုရားျဖစ္ရာ မဟာေဗာဓိ၊
(၃) တရားဦးေဟာရာ မိဂဒါဝုန္၊
(၄) ပရိနိဗၺာန္စံရာ ကုႆိႏၷာရံု ျဖစ္ၾကၿပီး သံေဝဇနိယ ေလးဌာန (သံေဝဂပြားမ်ားရာ ေနရာ) အျဖစ္ ထင္ရွားခဲ့တယ္။ ဘုရားရွင္ကုိယ္တုိင္လည္း ဒီသံေဝဇနိယ ေလးဌာနကုိ ဘုရားဖူးေရာက္လာသူ အမ်ဳိးေကာင္းသား အမ်ဳိးေကာင္းသမီးမ်ားဟာ ၾကည္ညိဳတဲ့စိတ္နဲ႔ သုဂတိကုိ ေရာက္ႏုိင္တယ္လုိ႔ ေဟာထားပါတယ္။
ဒီသံေဝဇနိယေလးဌာနထဲမွာ အိႏိၵယႏုိင္ငံ၊ ဘီဟာျပည္နယ္၊ ဂယာၿမိဳ႕အနီးမွာ ရွိိတဲ့ မဟာေဗာဓိကေတာ့ ထူးျမတ္တဲ့ ေနရာေဒသတစ္ခုျဖစ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္ ထူးျမတ္သလဲဆုိရင္ ကမၻာေလာကႀကီး စတင္ျဖစ္ထြန္းတံုးက ဒီကမၻာေလာကမွာ ဘုရားပြင့္တဲ့ ကမၻာဟုတ္မဟုတ္ဆုိတာ ဒီမဟာေဗာဓိေျမေနရာမွာ ၾကာပန္းပြင့္ မပြင့္ကုိ ျဗဟၼာေတြက လာၾကည့္ၾကတယ္။
မဟာေဗာဓိဂႏၶကုဋိေက်ာင္းအတြင္းရွိ ဗုဒၶဂယာ ရုပ္ပြားေတာ္
ၾကာပန္း တစ္ပြင့္ပြင့္ရင္ ဘုရားတစ္ဆူ၊ ႏွစ္ပြင့္ပြင့္ရင္ ဘုရားႏွစ္ဆူေပါ့။ အခုကမၻာကေတာ့ ၾကာပန္း ငါးပြင့္ပြင့္လုိ႔ ဘုရားငါးဆူပြင့္တဲ့ ဘဒၵကမၻာလုိ႔ေခၚတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ကမၻာေျမႀကီး စတင္ေပၚထြန္းတဲ့ေနရာဟာ ဒီမဟာေဗာဓိျဖစ္သလုိ ကမၻာႀကီး မီေလာင္ပ်က္စီးတဲ့အခ်ိန္ေရာက္ရင္လဲ ဒီမဟာေဗာဓိေျမဟာ ေနာက္ဆံုးမွ မီးေလာင္ပ်က္စီးတဲ့ ေနရာလဲျဖစ္တယ္။ (ကမၻာေလာကႀကီး ျဖစ္ပံု တည္ပံု ပ်က္ပံုကုိ ဘုရားေဟာနဲ႔ သိပၸံပညာရွင္မ်ား အယူအဆ တူပံုကုိ ေနာက္မွ တင္ျပပါ့မယ္)။ ဒီမဟာေဗာဓိေျမေနရာဟာ ဘုရားရွင္တုိင္း ပြင့္ေတာ္မူတဲ့ေနရာပဲျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဗာဓိပင္ေပါက္ရာေဒသ၊ အပရာဇိတပလႅင္္တည္ရွိရာေဒသျဖစ္လုိ႔ ထူးျမတ္တဲ့ေနရာပါ။ ေနာက္ၿပီး အဝိဇဟိတဌာန (ဘုရားရွင္တုိင္း မစြန္႔တဲ့ဌာန (၀ါ) ပစ္မထားတဲ့ဌာန) လုိ႔လဲဆုိတယ္။
ေဗာဓိပင္နဲ႔ အပရာဇိတပလႅင္ တည္ရွိရာ ပတ္ဝန္းက်င္ကုိ ဗုဒၶဂယာလုိ႔ေခၚတယ္။ ဗုဒၶဂယာဟာ ယခု အိႏိၵယႏုိင္ငံ ဘီဟာျပည္နယ္၊ ဂယာၿမိဳ႕နဲ႔ (၇) မုိင္ကြာ ေဝးၿပီး ကုိးလ္ကတၱားၿမိဳ႕နဲ႔ ၂၉၂ မုိင္ကြာ ေဝးတယ္။ ဂယာၿမိဳ႕ရဲ႕ ရထားဘူတာကေန ဗုဒၶဂယာကုိ တကၠစီနဲ႔လာႏုိင္သလုိ ျမင္းလွည္းနဲ႔လဲ လာလုိ႔ ရပါတယ္။ အခု ဂယာမွာ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာေလဆိပ္လည္း ဖြင့္လွစ္ထားၿပီျဖစ္လုိ႔ သြားေရးလာေရး အဆင္ေျပလာေနပါၿပီ။ ေရွးတံုးကေတာ့ ေဗာဓိမ႑ဝိဟာရလုိ႔ေခၚခဲ့တယ္။ အခုေတာ့ မဟာေဗာဓိေက်ာင္းေပါ့။
ဗုဒၶဂယာေဒသဟာ ဗုဒၶဘာသာဝင္တုိ႔ရဲ႕ အထြဋ္အျမတ္ေနရာအျဖစ္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ တည္ရွိခဲ့တယ္။ ေအဒီ ၂ ရာစုမွာ အေသာကမင္းႀကီးက ေဗာဓိေညာင္အနီး ဦးစြာေက်ာင္းေဆာက္ခဲ့ၿပီး ေခတ္အဆက္ဆက္ ဆက္လက္ ျပဳျပင္လာျခင္းျဖစ္တယ္။ ရာစုႏွစ္ေတြနဲ႔အတူ ပံုစံေတြလည္း ေျပာင္းလဲခဲ့ပါတယ္။ ေအဒီ ၆ ရာစုေလာက္မွာ သဲေသာင္ျပင္ေတြလဲ ဖံုးလႊမ္းသြားခဲ့တယ္။ တိဘက္သမုိင္းမွတ္တမ္းအရ ေအဒီ ၁၂၃၄ ခုမွာ တိဘက္ဘုန္းေတာ္ႀကီး ဓမၼဆြာမိန္ရဲ႕ မွတ္တမ္းအရ သူဒီေနရာကုိ ေရာက္တဲ့အခ်ိန္ ရဟန္းေတာ္ ၄ ပါးသာ ျမင္ရၿပီး သဲေသာင္ျပင္ေတြ ျဖစ္ေနခဲ့တယ္။ ၁၂၈၆ ကေန ၁၅ ရာစုအထိ သီရိလကၤာက ဒီေက်ာင္းေတာ္ကုိ မ်ားစြာေထာက္ပံ့ ျပဳစုခဲ့တယ္လုိ႔ဆုိတယ္။ အိႏိၵယႏုိင္ငံမွာ ဗုဒၶသာသနာ ကြယ္ေပ်ာက္သြားတဲ့ အခ်ိန္မွာေတာ့ ဟိႏၵဴဘာသာေတြ ႀကီးစုိးလာၾကၿပီး ဗုဒၶဂယာေဒသလည္း မဟန္႔ဘုန္းႀကီး ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ေတြရဲ႕ လက္ထဲ ႏွစ္ေပါင္း သံုးရာေက်ာ္ က်ေရာက္သြားခဲ့ရတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ား ဗုဒၶဂယာကုိ လာဖူးဖုိ႔အတြက္ အခက္အခဲမ်ားစြာ ႀကံဳေတြ႕ခဲ့ရတယ္။ အခုေတာ့ အိႏိၵယအစုိးရက ၁၉၄၉ ခု ေက်ာင္းကန္ဘုရား တည္ေဆာက္ေရး အက္ဥပေဒအရ ၁၉၅၃ ခု ေမလ ၂၈ ရက္မွာ ဗုဒၶဂယာေဒသျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းေရး ေကာ္မတီကုိ ဖဲြ႕စည္းခဲ့တယ္။
ဗုဒၶဘာသာဝင္တုိ႔ရဲ႕ အထြဋ္အျမတ္ေနရာျဖစ္တဲ့ ဗုဒၶဂယာကုိ ဗုဒၶဘာသာဝင္ လက္ထဲ ျပန္လည္ေရာက္ရွိလာေအာင္ အဓိကစြမ္းေဆာင္သူကေတာ့ သီရိလကၤာႏုိင္ငံသား အနာဂါရိကဓမၼပါလ ပဲျဖစ္တယ္။
ေရွးေခတ္ မဟာေဗာဓိေက်ာင္းပံု
အဂၤလိပ္ေတြ အိႏိၵယကုိ အုပ္ခ်ဳပ္စဥ္က သီဟုိေခၚ သီရိလကၤာလည္း အဂၤလိပ္ရဲ႕ အင္ပါယာလက္ေအာက္ က်ေရာက္ကာ ျမန္မာႏုိင္ငံလုိပဲ အဂၤလိပ္တုိ႔ရဲ႕ အိႏိၵယဘုရင္ခံခ်ဳပ္က အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တယ္။ ဗုဒၶဘာသာဝင္ျဖစ္တဲ့ အနာဂါရိကဓမၼပါလ အိႏိၵယကုိေရာက္လာၿပီး ဘုရားလာဖူးတဲ့အခ်ိန္ (အဂၤလိပ္ေခတ္) ဒီဗုဒၶဂယာကုိ ႀကီးစုိးေနတာက မဟန္႔ဟိႏၵဴဘုန္းႀကီး ေတြျဖစ္တယ္။ အဲဒါကုိ ျမင္ရေတာ့ အနာဂါရိကဓမၼပါလ အေတာ့္ကုိ စိတ္ထိခုိက္သြားတယ္။ မဟန္႔ေတြက သူ႔ကုိ ေကာင္းမြန္စြာ ဘုရားဖူးခြင့္မေပးဘူး။ ေမာင္ထုတ္ခံခဲ့ရ၊ အရုိက္ခံခဲ့ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ အနာဂါရိကဓမၼပါလက မဟာေဗာဓိေညာင္ပင္ေအာက္မွာ သံမဏိအဓိ႒ာန္တစ္ခု ခ်ခဲ့တယ္။ “ဒီမဟာေဗာဓိ အထြဋ္အျမတ္ ေျမေနရာဟာ ဗုဒၶဘာသာအားလံုးတုိ႔ရဲ႕ ေနရာ မျဖစ္ျဖစ္ေအာင္ ငါသည္ အသက္စြန္႔ၿပီး ႀကိဳးစားေဆာင္ရြယ္မယ္” လုိ႔ အဓိ႒ာန္ျပဳကာ အခက္အခဲအမ်ဳိးမ်ဳိးကုိ ရင္ဆုိင္၊ တရားရံုးကုိ အေခါက္ေပါင္းမ်ားစြာ တက္ခဲ့ရပါတယ္။ မဟာေဗာဓိအသင္းႀကီးကုိ ထူေထာင္ၿပီး ဗုဒၶဂယာသည္ ဗုဒၶဘာသာအတြက္ အထြဋ္အျမတ္ျဖစ္ေစရမယ္လုိ႔ ႀကိဳးစားသြားတာ ၁၉၃၁ ခု သူေသဆံုးသြားတဲ့အထိ ပါပဲ။ (အနာဂါရိကဓမၼပါလကုိ သီရိလကၤာသူရဲေကာင္းလုိ႔ေခၚသလုိ ဒုတိယ အေသာကလုိ႔လဲ အေခၚခံရတယ္ သူ႔အေၾကာင္းကုိ ေနာက္မွ တင္ျပပါ့မယ္)။ အနာဂါရိကဓမၼပါလရဲ႕ ႀကိဳးစားမႈေၾကာင့္ ယခု မဟာေဗာဓိ ေစာင့္ေရွာက္ထိန္းသိမ္းေရး ေကာ္မတီမွာ ဗုဒၶဘာသာဝင္ ၄ ဦးနဲ႔ ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ ၅ ဦး ပါဝင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့ရတယ္။ ၂၀၀၂ ခုမွာေတာ့ မဟာေဗာဓိကုိ ကုလသမဂၢရဲ႕ ေစာင့္ေရွာက္ထိန္းသိမ္းမႈ စာရင္းမွာ ပါဝင္ခဲ့ရတယ္။
ဗုဒၶဂယာဟာ ေနရဥၥရာျမစ္ (ယခုဖာကူျမစ္) ကမ္းနံေဘးမွာ တည္ရွိၿပီး ဘုရားရွင္ ေရသပၸါယ္ခဲ့ဖူးတဲ့ျမစ္၊ တစ္သိန္းတန္ ေရႊခြက္ကုိ ေမ်ာခဲ့ဖူးတဲ့ျမစ္ျဖစ္တယ္။ မုိးရာသီမွာ ျမစ္ေရေတြ လွ်ံတတ္ေပမယ့္ က်န္တဲ့အခ်ိန္မွာ သဲေခ်ာင္းႀကီး တစ္ေခ်ာင္းျဖစ္ေနတယ္။
မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္
မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ရဲ႕ အျမင့္ကေတာ့ ၅၄ မီတာ (ေပ ၁၈၀) ျမင့္ကာ ေအဒီ ၂ ရာစုကတည္းက တည္ထားဟန္တူပါတယ္။ ေအဒီ ၃ ရာစုမွာေတာ့ အေသာကမင္း ျပန္လည္ ျပဳျပင္ထားတယ္လုိ႔ သမုိင္းမွတ္တမ္းမွာ ဆုိထားတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွ မင္းတံုးမင္းၾတားႀကီးလည္း မဟာေဗာဓိျပဳျပင္ေရးအတြက္ ေရႊေငြေက်ာက္သံပတၱျမားေတြ မ်ားစြာလွဴလာခဲ့တယ္။ မင္းတံုးမင္းဇရပ္ဆုိတာလဲ ရွိခဲ့တယ္။ ယခု ဖူးေတြ႕ရတဲ့ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ကေတာ့ ေအဒီ ၇ ရာစု၊ ၈ ရာစုက လက္ရာေတြျဖစ္ၿပီး ေစတီရံေတြကေတာ့ ေအဒီ ၁၂ ရာစုလက္ရာေတြ ျဖစ္တယ္။ ေစတီေတာ္ရဲ႕ အေပၚမွာ ကပ္ထားတဲ့ ေရႊအဆင္းဘုရားပံုေတာ္ေတြကေတာ့ ေအဒီ ၁၉ ရာစုအခ်ိန္ ျပန္လည္ ျဖည့္စြက္ထားျခင္းပဲျဖစ္တယ္။
စာေရးသူတုိ႔အဖဲြ႔ မဟာေဗာဓိ ေရာက္စဥ္ ၁၀.၀၂.၂၀၁၂
အခု မဟာေဗာဓိပတ္ဝန္းက်င္မွာ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ဗုဒၶဘာသာေက်ာင္းေတြ အသီးသီး ေပၚထြက္လာေနပါၿပီ။ ဘုရားဖူး အမ်ားဆံုး ေရာက္လာၾကတဲ့ အခ်ိန္ကေတာ့ ေဆာင္းဦးရာသီပဲျဖစ္တယ္။ အုပ္စုအမ်ားဆံုးနဲ႔ လူစုအမ်ားဆံုး လာတာကေတာ့ တိဗက္ဗုဒၶဘာသာေတြပဲျဖစ္တယ္။ သူတုိ႔ တရုတ္နီလက္ေအာက္မွာ မေနခ်င္လုိ႔ အိႏၵိယမွာ အေျခခ်ေနထုိင္ၿပီး ျပည္ပအစုိးရဖဲြ႕ထားႏုိင္တဲ့ အုပ္စုေတြျဖစ္တယ္။ ေဆာင္းရာသီေရာက္ရင္ သူတုိ႔ေနတဲ့ အိႏိၵယေျမာက္ပုိင္းမွာ ေအးလြန္းလုိ႔တေၾကာင္း ဗုဒၶဂယာမွာ ေဆာင္းရာသီအခ်ိန္ ရာသီဥတု ေကာင္းမြန္တာေၾကာင့္ တစ္ေၾကာင္း၊ ဒီအေၾကာင္းေတြေၾကာင့္ တိဗက္ဘုရားဖူးေတြ ေသာင္းခ်ီၿပီး ႏွစ္စဥ္ေရာက္လာၾကတယ္။
ထုိင္းႏုိင္ငံ၊ သီရိလကၤာႏိုင္ငံ ဘုရားဖူးေတြလည္း အုပ္စုလုိက္ ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ဘုရားလာဖူးခဲ့ၾကတယ္။ ျမန္မာျပည္ဘုရားဖူးအဖဲြ႕ကေတာ့ ၁၉၉၀ ေနာက္ပုိင္းမွ အလာမ်ားတာေတြ႕ရတယ္။ ခုေတာ့ ျမန္မာျပည္ ဘုရားဖူးအဖဲြ႕လည္း ႏွစ္စဥ္ ေသာင္းဂဏာန္းနဲ႔ ရွိေနၿပီ။ ထုိင္ဝမ္၊ ဗီယက္နမ္နဲ႔ တျခားႏုိင္ငံ ဗုုဒၶဘာသာေတြ အေနာက္ႏုိင္ငံသားေတြလည္း သူ႔အုပ္စုနဲ႔သူ ေရာက္လာမစဲ တဖဲြဖဲြပါပဲ။
မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ရဲ႕ ေအာက္ေျခကေတာ့ ျပန္လည္တူးေဖၚထားတဲ့ အေနအထားျဖစ္လုိ႔ နိမ့္တဲ့ အပုိင္းမွာ တည္ရွိတယ္။ ေစတီေတာ္ထိပ္ကေတာ့ ျမင့္ပါတယ္။ အေဝးကေန လွမ္းျမင္ရကတည္းက စိတ္ၾကည္ႏူးစရာ ေကာင္းေနၿပီ။ ေစတီအနားေရာက္လာေလ ေဘးပတ္ဝန္းက်င္က ဆုိင္ခန္းေလးေတြ လည္း စည္စည္ကားကားနဲ႔၊ ေစ်းဆုိင္္ကဖြင့္တဲ့ ဗုဒၶံ သရဏံ ဂစၦာမိ သီခ်င္းသံ၊ တိဗက္ဘုရားဝတ္ျပဳ သီခ်င္းသံေတြလည္း နားဝင္ခ်ဳိေနတယ္။ မဟာ ေဗာဓိဘုရားဝင္းအတြင္းမွာ ႏုိင္ငံေပါင္းစံုမွ ဗုဒၶဘာသာဝင္မ်ားက ဘုရားရွိခုိးစာ မ်ဳိးစံုနဲ႔ ရွိခုိးၾကသလုိ၊ ဘုရားရွိခုိးနည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးကုိလည္း ေတြ႕ရပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး အဓိ႒ာန္အမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ ပုတီးစိပ္ၾက၊ တရားဘာဝနာပြားၾကတာေတြလည္း စံုလုိ႔ပါပဲ။ ဒီေနရာကုိ ေရာက္လာၾကတဲ့သူေတြအားလံုးလဲ ေမတၱာစိတ္ေၾကာင့္လား၊ ဘုရားရွင္ရဲ႕ တရားေတာ္ဓါတ္ေၾကာင့္လား ႏွစ္ခုစလံုးေၾကာင့္လား မေျပာတတ္ေတာ့ပါ။ စိတ္ထဲကုိ ၿငိမ္းခ်မ္းသြားေတာ့တယ္။ ေဗာဓိေညာင္ရိပ္အပါအဝင္္ သစ္ပင္ရိပ္ေတြကလဲ ေအးခ်မ္းလွပါတယ္။ ဒီမဟာေဗာဓိက ဘာေၾကာင့္ အဲဒီေလာက္ ၿငိမ္းခ်မ္းေနရသလဲလုိ႔ ျပန္စဥ္းစားၾကည့္ရင္ ဘုရားရွင္ကုိယ္တုိင္ ဘုရားျဖစ္ခဲ့တဲ့ေနရာျဖစ္လုိ႔။ ဘုရားျဖစ္ၿပီး ၄၉ ရက္တုိင္တုိင္ ၿငိမ္းခ်မ္းစြာ တရားႏွလံုးသြင္းခဲ့လုိ႔ အဲဒီတရားဓါတ္ေတြ အခုထိ လႊမ္းၿခံဳေနတယ္လုိ႔ စာေရးသူ ခံစားမိတယ္။
ထင္ရွားတဲ့ အသြင္အျပင္ကေတာ့
(၁) မဟာေဗာဓိေစတီ
ဒီမဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ဟာ ႏွစ္ေပါင္း ၂၀၀၀ ေက်ာ္ခဲ့ပါၿပီ။ ဘုရားျဖစ္တဲ့ေနရာေဒသရဲ႕ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ အေသာကမင္းက သူ႔ရဲ႕ နန္းစံႏွစ္ (နန္းသက္) ဆယ္ႏွစ္ေျမာက္မွာ လာၿပီး မြမ္းမံထားပါတယ္။ အေသာကမင္းရဲ႕ေနာက္ပုိင္း ဗုဒၶဘာသာဝင္း မင္းဆက္ေတြက ဆက္လက္ ျပဳျပင္လာခဲ့တယ္။ အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္စဥ္က ျမန္မာဘုရင္ မင္းတုန္းမင္းရဲ႕ ေတာင္းဆုိ၊လွဴဒါန္းမႈအရ အဂၤလိပ္မင္းတုိ႔ကလည္း ျပဳျပင္ခဲ့ေသးတယ္။ မဟာေဗာဓိေစတီရဲ႕ အျမင့္ကေတာ (ေပ ၁၈၀) ျမင့္ၿပီး ေလးေဒါင့္ပံု ေစတီျဖစ္ကာ ေအာက္ေျခဖိနပ္ေတာ္ႀကီးၿပီး အထက္သုိ႔ ခၽြန္တက္သြားတဲ့ပံုစံုျဖစ္တယ္။ ပန္းပု၊ ပန္းေတာ့၊ ပန္းတေမာ့၊ ပန္းရန္လက္ရာေတြက လက္ရာေကာင္းမြန္ တည္ၾကည္လွတာ ေတြ႕ရတယ္။ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ဟာ ႏွစ္ထပ္ေစတီေတာ္ျဖစ္ၿပီး ေအာက္ထပ္မွာ ဘုရားဂႏၶကုဋိေက်ာင္းျဖစ္ကာ လြန္စြာသပၸါယ္ ၾကည္ညိဳစရာ အတိျဖစ္တဲ့ ထုိင္ေတာ္မူ ဆင္းတုေတာ္ တစ္ဆူကုိ ဖူးမဝႏုိင္ေအာင္ ဖူးေတြ႕ရတယ္။ ဂႏၶကုဋိ အေပၚမွာ ေစတီတည္ထားျခင္းပါ။ ေထာင့္ေလးေထာင့္မွာ ပင္မေစတီေတာ္ႀကီးနဲ႔ ပံုစံတူ ေစတီေလးဆူကုိလည္း ဖူးေတြ႕ရတယ္။
(၂) ေဗာဓိေညာင္ပင္
မဟာေဗာဓိမွ ေဗာဓိေညာင္ပင္
ဒီေဗာဓိေညာင္ပင္ကေတာ့ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ရဲ႕ အေနာက္ဘက္မွာ တည္ရွိၿပီး ေပ ၁၀၀ ေက်ာ္ေက်ာ္ျမင့္တဲ့ အရိပ္ေကာင္း အပင္တစ္ပင္ပါ။ ေဗာဓိပင္ဟာ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ သိဒၶတၳမင္းသားနဲ႔ အတူ တစ္ခ်ိန္တည္း တစ္ရက္တည္းေပါက္ဖြားခဲ့လုိ႔ (ဖြားဖက္ေတာ္)မွာ ပါဝင္တယ္။ ဒီေဗာဓိေညာင္ေအာက္မွာ ဘုရားရွင္ သဗၺညဳတဉာဏ္ေတာ္ ရခဲ့တဲ့ေနရာလဲျဖစ္တယ္။ ဘုရားရွင္ရဲ႕ မီွခုိ သီတင္းသံုးခဲ့တဲ့ ပရိေဘာဂေစတီလဲျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြ ဒီေဗာဓိေညာင္ပင္ကုိ တေလးတစား လာဖူးၾကတယ္။ ေဗာဓိေညာင္ေအာက္မွာ ဘုရားရွိခုိးစာေတြ ရြတ္ဆုိ၊ ပရိတ္၊ ပဌာန္းရြတ္၊ ေမတၱာပုိ႔၊ ဘာဝနာပြား ဆုေတာင္းေနၾကတာ အားလံုးရဲ႕ မ်က္ႏွာေတြဟာ ၾကည္လင္ေနတာေတြ႕ရတယ္။ ေဗာဓိေညာင္ရြက္ကုိလည္း အျမတ္တႏုိး ေကာက္ယူသြားၾကတယ္။
ယခုလက္ရွိေဗာဓိပင္ကေတာ့ ဘုရားရွင္လက္ထက္က အပင္ မဟုတ္ေတာ့ပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ သီဝနတ္ဘုရားကုိ ကုိးကြယ္တဲ့ ဘဂၤလားျပည္ အလည္ပုိင္းကုိ အုပ္စုိးတဲ့ သာသကၤမင္းက ခရစ္ႏွစ္ ၆ ရာစုခန္႔က ေဗာဓိပင္ကုိ ခုတ္ျဖတ္တူးေဖာ္ပစ္ျပီးေထာပတ္မ်ားေလာင္း ထည္႔ကာ မီးရွဳိ႕ဖ်က္ဆီးခဲ႔တယ္။ Harry Lwin ဤအေၾကာင္းအရာကုိ ၾကားသိျပီး မဂဓတုိင္းျပည္႔ရွင္ အေၾကာင္းၾကားေတာ့ ဘုရင္ပူရာဏမာဗာက ထပ္မံစုိက္ပ်ဳိးခဲ႔ပါတယ္။ တဖန္ သာသကၤမင္း ကထုိေဗာဓိပင္ကုိ ထပ္မံဖ်က္ဆီးျပီး ဤေနရာ၌ ေဗာဓိပင္ မစုိက္ရဟု အမိန္႔ထုတ္ခဲ႔ပါတယ္။ ဘုရင္ ပူရာဏမာဗာကလည္း ဒုတိ္ယအၾကိမ္ ထပ္မံစုိက္ပ်ဳိးပါတယ္ အံ့ဖြယ္ေကာင္းေလာက္ေအာင္ ထုိေဗာဓိပင္ဟာ တစ္ညတည္း ၁၀ ေပခန္႔ၾကီးျမင္႔လာခဲ႔ျခင္းပါ။ အဲဒီေဗာဓိပင္ကုိလည္း သာသကၤမင္းက ၃ ၾကိမ္ေျမာက္ အၾကြင္းမရ ခုတ္ျဖတ္ဖ်က္ဆီးျပီး ၂၄ ေပခန္႔ျမင္႔တဲ႔ ေက်ာက္လက္ရန္းၾကီးကုိ ကာရန္ထားခဲ႔ပါတယ္္။ ပူရာဏမာဗာကလည္း ႏြားႏုိ႔ျဖင္႔ သြန္းေလာင္းျပီး တတိယ အၾကိမ္ေျမာက္ စုိက္ပ်ဳိးခဲ႔ပါတယ္။
( ေက်ာက္စာ၀န္ ကာနင္ဂန္ကမူ ထုိေက်ာက္လက္ရန္းၾကီးကုိ ေဗာဓိပင္အား ရန္သူတုိ႔ မဖ်က္ဆီးႏုိင္ရန္ ဘုရင္္ပူရာဏမာဗာ ကပဲ ျပဳလုပ္ခဲ႔တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္)
ဒယ္အုိးထဲဆင္းမည့္ သာသကၤမင္းဟာ ေဗာဓိပင္ကုိ တူးေဖာ္စဥ္က အျမစ္အဆုံးကုိ ရွာမေတြႏိုင္ခဲ႔ ဟုလည္း ဆုိထားပါေသးတယ္။
ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၁၁ ခုက ဘူခ်န္ဟန္မီတန္ အမည္ရွိ အဂၤလိပ္ပညာရွင္ တဦးက ဗုဒၶဂယာကုိ ေရာက္ခဲ႔ဘူး ရာ သူက ခက္မ ၅ ျဖာ ႏွင္႔ စည္ပင္ေနသည္႔ အျမင္႔ေပ ၃၀ ရွိ ေဗာဓိပင္ၾကီးကုိ ျမင္ေတြခဲ႔ျပီး အဲဒီ ေဗာဓိပင္ရဲ႕ သက္တမ္းမွာ ႏွစ္တရာရွိမည္ မထင္ဟု ဆုိခဲ႔ပါတယ္။
ဒါေပမယ့္ ေအဒီ ၁၈၇၀ မွာ ရာသီဥတုဒဏ္ေၾကာင့္ အဲဒီေဗာဓိေညာင္ႀကီး ၿပိဳလဲသြားျပန္တယ္။ အဂၤလိပ္ဘုရင္ခံခ်ဳပ္က ဆာအဲလစ္စႏၵားကနိမ္ကမ္အား တာဝန္ေပးၿပီး သူက လဲသြားတဲ့အကုိင္းကုိ ခုတ္ၿပီး ေကာင္းမြန္စြာ ျပန္စုိက္ထားခဲ့လုိ႔ ယခုတုိင္ က်န္ရွိေနတာျဖစ္တယ္။ ဒါကေတာ့ ေဗာဓိေညာင္ပင္ရဲ႕ မွတ္သားစရာ မွတ္တမ္းေလးပါ။ မူလေဗာဓိပင္ မဟုတ္ေပမယ့္ မူလေဗာဓိပင္ရဲ႕ အဆက္အႏြယ္ျဖစ္တယ္လုိ႔ သေဘာေပါက္ရပါလိမ့္မယ္။
(၃) သတၱဌာန = ဘုရားျဖစ္ၿပီး တရားႏွလံုးသြင္းကာ ဘုရားရွင္ ေနခဲ့တဲ့ ေနရာ ခုနစ္ေနရာ
(၃း၁) ဝဇိရာသနပလႅင္ေတာ္
ဝဇီရာသန ပလႅင္ေတာ္ျမတ္
ဒီပလႅင္ေတာ္ကေတာ့ ေဗာဓိေညာင္ပင္နဲ႔ မဟာေဗာဓိေစတီအၾကားမွာ တည္ရွိၿပီး ဘုရားရွင္ သဗၺညဳတဉာဏ္ေတာ္ ရခဲ့တဲ့ ထုိင္ေတာ္မူရာ ေနရာျဖစ္တယ္။ စၾကာဝဠာ ကမၻာေျမႀကီး စတင္ေပၚထြန္းရာ ေနရာလည္းျဖစ္၊ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ရဲ႕ အေနာက္၊ ေဗာဓိေညာင္ပင္ရဲ႕ အေရွ႕ဘက္မွာ တည္ရွိကာ ယခု ေက်ာက္ဆစ္လက္ရာ ပလႅင္တစ္ခု အစားထုိးထားတာ ဖူးေတြ႕ရတယ္။ အေသာကမင္း လွဴဒါန္းထားတဲ့ပလႅင္လုိ႔ သမုိင္းပညာရွင္ေတြ ယူဆထားၾကတယ္။ ဘုရားျဖစ္ၿပီးတာနဲ႔ ဘုရားရွင္ဟာ အဲဒီေနရာမွာ (၇) ရက္ပတ္လံုး ဖလသမာပတ္ ဝင္စားၿပီး ေနခဲ့တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေနရာကုိ ပလႅဂၤသတၱာဟ လုိ႔ေခၚတယ္။ အရင္တံုးကေတာ့ ျခံမခတ္ထားပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ေဗဒင္ဆရာေတြရဲ႕ (ေအာင္ေျမ)ဆုိတဲ့ အေဟာေၾကာင့္ ဘုရားဖူးလာတဲ့ သူေတြ အလုအယက္ ေဗာဓိေညာင္နားက ေျမေတြကုိ ကုတ္ယူၾကတယ္။ ျခစ္ယူၾကတယ္။ အလုအယက္ ယူၾကတယ္။ စဥ္းစားၾကည့္ပါ။ ဘုရားဖူးက တစ္ေယာက္ႏွစ္ေယာက္ မဟုတ္ဘူးေလ။ ေထာင္ေသာင္းခ်ီၿပီး လာေနၾကတာ။ တစ္ေယာက္ကုိ ေအာင္ေျမေလာက္စာလံုးေလာက္ ေကာက္ယူမယ္ ဆုိရင္ ေဗာဓိေညာင္ပင္ႀကီးအနီးမွာ ဘာေျမမွ က်န္ေတာ့မွာ မဟုတ္ဘူး ေဗာဓိပင္ႀကီးလဲ ပ်က္စီးသြားမယ္။ တခ်ဳိ႕လဲ ေဗာဓိပင္ရဲ႕ အေခါက္ကုိ ခြာယူခ်င္ၾကေသးတယ္။ ၾကည္ညိဳတာကုိ အျပစ္မဆုိခ်င္ပါဘူး။ တစ္ေယာက္နဲနဲစီ ခြာယူသြားရင္ ေဗာဓိပင္ႀကီး ပ်က္စီးသြားမွာေသျခာတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဗာဓိပင္ႀကီး မပ်က္စီးေအာင္ ေဘာင္ခတ္ထား လုိက္ေတာ့တယ္။
(၃း၂) အနိမိသဌာန
အနိမိသ သတၱာဟ
ဒုတိယေနရာကေတာ့ ဘုရားျဖစ္ၿပီးေသာ္လည္း တခ်ဳိ႕နတ္ေတြက ဘုရားမျဖစ္ေသးဘူးလုိ႔ ထင္ေနၾကလုိ႔ နတ္ေတြရဲ႕ သံသယကုိ ပယ္ေဖ်ာက္ဖုိ႔ ဘုရားရွင္ဟာ ပလႅင္ေပၚရပ္ကာ ေကာင္းကင္ေပၚ ပ်ံတက္ၿပီိး တန္ခုိး ျပာဋိဟာကုိ ျပေတာ္မူခဲ့တယ္။ အဲဒီေနာက္ ေဗာဓိပင္ရဲ႕ အေရွ႕ေျမာက္ေထာင့္ (၁၀၄)ေပ အကြာမွာ (၇) ရက္တုိင္တုိင္ ရပ္ေတာ္မူၿပီး ေဗာဓိပင္ကုိ မမိွတ္မသုန္ ၾကည့္ရႈေနခဲ့တယ္။ အဲဒီေနရာကုိ အနိမိသသတၱာဟ လုိ႔ေခၚၿပီး ယခု မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ႀကီးနဲ႔ သ႑ာန္တူတဲ့ အနိမိသေစတီေတာ္ တစ္ဆူ ဖူးေတြ႕ရတယ္။
(၃း၃) ရတနာစကၤမ
ရတနာစကၤမ
တတိယေနရာကေတာ့ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ရဲ႕ ေျမာက္ဘက္မွာ တည္ရွိိၿပီး ဘုရားရွင္က တန္ခုိးေတာ္နဲ႔ ရတနာစၾကၤန္ကုိ ဖန္ဆင္းကာ ခုနစ္ရက္လံုးလံုး စၾကၤန္ေလွ်ာက္ တရားႏွလံုးသြင္းခဲ့တယ္။ အမွတ္အသားအျဖစ္ ေအာက္မွာ က်ဳိးပဲ့ေနတဲ့ အဂၤေတၾကာပန္း (၁၁) ပြင့္ကုိ ေတြ႕ရတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာေတာ့ မဟာေဗာဓိေစတီရဲ႕ ေျမာက္ဘက္မွာ အျမင့္ (၃) ေပခန္႔ရွိ အဂၤေတပလႅင္ရွည္တစ္ခု ျပဳလုပ္ထားၿပီး အဂၤေတၾကာပန္းမ်ား တန္းစီ ျပဳလုပ္ထားကာ ဘုရားရွင္ စၾကၤန္ေလွ်ာက္တဲ့ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ၾကည္ညဳိစြာ ျမင္ေတြ႕ရတယ္။ ဒီေနရာကုိ ရတနာစကၤမ ရတနာစႀကၤန္လမ္းလုိ႔ ေခၚတယ္။
(၃း၄) ရတနာဃရ
ဒီစတုတၳေနရာကေတာ့ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ႀကီးရဲ႕ ေပ (၇၀) ေဝးတဲ့ အေနာက္ေျမာက္ေထာင့္မွာ တည္ရွိတယ္။ နတ္ေတြ ဖန္ဆင္းေပးထားတဲ့ ရတနာစံေက်ာင္းေတာ္မွာ ဘုရားရွင္က ခုနစ္ရက္ပတ္လံုး သီတင္းသံုးခဲ့ကာ ပ႒ာန္းတရားေတာ္မ်ားကုိ ဉာဏ္ေတာ္နဲ႔ ေဝဖန္တဲ့ေနရာျဖစ္တယ္။ ပ႒ာန္းတရားေတာ္ကုိ သံုးသပ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ဘုရားရွင္ရဲ႕ ခႏၶာကုိယ္မွာ ေရာင္ျခည္ေတာ္ေတြ ကြန္႔ျမဴးလာတယ္။ အခုေတာ့ အု႒္ေက်ာင္းငယ္ေလး တစ္ေဆာင္ေတြ႕ရၿပီး ထူပါေက်ာက္နဲ႔ ထုဆစ္ထားတဲ့ ျခံခတ္ထားပါတယ္။ ဒီေနရာကုိ ရတနာဃရသတၱာဟ = ရတနာစံေက်ာင္းလုိ႔ ေခၚပါတယ္။
(၃း၅) အစပါလ (ေခၚ) ဆိတ္ေၾကာင္းေညာင္ပင္
ပဥၥမေနရာကေတာ့ မဟာေဓာဓိေစတီေတာ္ရဲ႕ အေရွ႕တည့္တည့္ ေပ (၇၀) ကြာတဲ့ ေနရာမွာ တည္ရွိၿပီး ဘုရားရွင္လက္ထက္မွာ ဆိတ္ေက်ာင္းသားမ်ား ဆိတ္ေၾကာင္းတဲ့ ေနရာျဖစ္ခဲ့တယ္။ ဘုရားရွင္နဲ႔ မာနတ္မင္းသမီး သံုးပါး ေတြ႕ဆံုတဲ့ ေနရာျဖစ္တဲ့အျပင္ ဟံုဟံုကပုဏၰားနဲ႔ ေတြ႕တဲ့ေနရာလဲ ျဖစ္တယ္။ အခု အစပါလ အထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ ေလွခါး အဆင္းလမ္း ခလယ္မွာ ေက်ာက္တုိင္ တစ္တုိင္ စုိက္ထူထားတာ ေတြ႕ရတယ္။ ဒီေနရာကုိ အစပါလသတၱာဟ လုိ႔ေခၚၿပီး ဘုရားရွင္ ခုနစ္ရက္ပတ္လံုး သီတင္းသံုးခဲ့တယ္။
(၃း၆) မုဥၥလိႏၵာ
မုဥၥလိႏၵာအုိင္
ဒီဆ႒မေနရာကေတာ့ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ရဲ႕ အေရွ႕ေတာင္ဘက္ ေပ (၁၇၀) အကြာမွာ တည္ရွိၿပီး မုဥၥလိႏၵာ ေရကန္အနီးမွာ ရွိပါတယ္။ အဲဒီေနရာ ဘုရားရွင္ ခုနစ္ရက္ သီတင္းသံုးတဲ့အခ်ိန္ မုဥၥလိႏၵာ နဂါးမင္းႀကီးက ၾကည္ညိဳလြန္းလုိ႔ နဂါးမင္းဟာ သူ႔ကုိယ္ကုိ ပလႅင္ေတာ္အျဖစ္ အေခြျပဳကာ ဘုရားရွင္အား ထုိင္ေစခဲ့တယ္။ သူ႔ရဲ႕ ပါးပ်ဥ္းႀကီးနဲ႔ ဘုရားရွင္အား မုိးမစုိေအာင္ မုိးေပးခဲ့တယ္။ ယခု အဲဒီေနရာ ေရကန္ရဲ႕ အေရွ႕ေျမာက္ေထာင့္ အနီးမွာ ေက်ာက္တုိင္တစ္တုိင္ စုိက္ထူထားၿပီး မုဥၥလိႏၵသတၱာဟအျဖစ္ ေတြ႕ရတယ္။
(၃း၇) ရာဇာရတန
ျမန္မာျပည္မွ စုိက္ထားေသာ လင္းလြန္းပင္
သတၱမေနရာကေတာ့ မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ရဲ႕ ေတာင္ဘက္ ေပ (၇၀) အကြာမွာ တည္ရိွၿပီး လင္းလြန္းပင္ေအာက္မွာ ခုနစ္ရက္ပတ္လံုး ဘုရားရွင္ သီတင္းသံုးခဲ့တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ တဖုႆနဲ႔ ဘလႅိက ေရာက္လာၿပီး ပ်ားဆုပ္မုန္႔ကုိ ဘုရားရွင္အား ကပ္လွဴခဲ့တယ္။ ေဒြဝါစိက သရဏဂံုကုိ ခံယူကာ ဘုရားရွင္ရဲ႕ ဆံေတာ္ကုိ ပင့္ေဆာင္ၿပီး ဥကၠလာပမွာ ေရႊတိဂံုေစတီ တည္ခဲ့တယ္။ (သံဃာေတာ္ မရွိေသးတဲ့အတြက္ သရဏဂံု ႏွစ္ပါးကုိသာ ခံယူခဲ့တယ္၊ သူတုိ႔ႏွစ္ေယာက္က ပထမဆံုး ဗုဒၶဘာသာဝင္ျဖစ္တယ္၊ ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္လဲ ပထမဦးဆံုး ေစတီေတာ္ျဖစ္တယ္) ဘုရားရွင္လက္ထက္က လင္းလြန္းပင္ႀကီးကေတာ့ မရွိေတာ့ပါဘူး။ လြန္ခဲ့တဲ့ ဆယ္ႏွစ္ေက်ာ္ေလာက္ကမွ ျမန္မာျပည္ကေန လင္းလြန္းပင္ တစ္ပင္ ျပန္လည္ အစားထုိး စုိက္ထားတာေတြ႕ရတယ္။ အဲဒီေနရာမွာ ေက်ာက္ေစတီေတြ ေတြ႕ရၿပီး ရာဇာရတနသတၱာဟ လုိ႔ေခၚတယ္။
မဟာေဗာဓိေစတီေတာ္ တည္ရွိရာ ဂယာၿမိဳ႕ပတ္ဝန္းက်င္မွာ ေတြ႕ရမယ့္ သာသနာ့ဆုိင္ရာ အထိမ္းအမွတ္မ်ားကေတာ့ သိဒၶတၳမင္းသား ေတာထြက္ကာ အေနာမာေသာင္ကမ္းအနီး ဆံေတာ္ ပယ္တဲ့ေနရာ၊ ၆ ႏွစ္တုိင္တုိင္ ဒုကၠရစရိယာ က်င့္တဲ့ေနရာ၊ ဥရုေဝလေတာင္တန္း၊ သုဇာတာသူေဌးသမီးဃနာႏုိ႔ဆြမ္းခ်က္တဲ့ ေသနနိဂံုးရြာ၊ ဘုရားအေလာင္းေတာ္ ေရႊခြက္ေမွ်ာတဲ့ ေနရဥၥရာျမစ္ကမ္း၊ ေသာတၳိယ ျမက္ရွစ္ဆုပ္ လွဴတဲ့ေနရာ ေတြဟာ ခရီးသြား ဘုရားဖူးမ်ားအတြက္ လွည္ပတ္ၾကည့္ရႈတဲ့ေနရာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒီေနရာေတြဟာ ဘုရားရွင္လက္ထက္ကေတာ့ ဗုဒၶဂယာလုိ႔ မေခၚဘူး။ ဝိနယမဟာဝါပါဠိထဲမွာ ဘုရားျဖစ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ ဘုရားရွင္ဟာ မိဂဒါဝုန္ကုိ ၾကြတဲ့အခ်ိန္ မိဂဒါဝုန္နဲ႔ မဟာေဗာဓိဟာ (၁၈) ယူဇနာ (တစ္ယူဇနာကုိ ၁၃ မုိင္နီးပါးလုိ႔ တြက္ခ်က္ၾကသလုိ တခ်ဳိ႕လည္း ၈ မုိင္ေက်ာ္လုိ႔ သတ္မွတ္တယ္) ကြာေဝးတယ္ လုိ႔ဆိုထားတယ္။ လမ္းခရီးမွာ ဘုရားရွင္နဲ႔ ဥပကတုိ႔ ဂယာမွာ ေတြ႕ဆံုၾကတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္ ဂယာနဲ႔ မဟာေဗာဓိဟာ သံုးဂါဝုတ္ကြာေဝးတယ္ လုိ႔ဆုိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ယခု ဂယာၿမိဳ႕က က်ယ္လာ လူဦးေရမ်ားလာလုိ႔ ဗုဒၶဂယာနဲ႔ ဆက္သြားလုိ႔ မဟာေဗာဓိလည္း ဂယာၿမိဳ႕နယ္ထဲ ပါသြားျခင္းပါ။ ဂယာၿမိဳ႕လည္း ဘုရားပြင့္ရာ ေဒသကုိ အမီျပဳၿပီး ဗုဒၶဂယာ လုိ႔ လူသိမ်ားလာခဲ့တယ္။ အင္တာေနရွင္နယ္အေခၚကေတာ့ Budhgaya ဗုဒ္ဂယာ လုိ႔ပဲေခၚတယ္။
စာဖတ္သူမ်ား ကုိယ္စိတ္ႏွစ္ပါးက်န္းမာခ်မ္းသာၾကပါေစ။
ေတာင္တန္း သာသနာျပဳ ဆရာေတာ္ အရွင္သုခမိႏၵ (စ၀္ဆုခမ္း ေခတၱ ဗုဒၶဂယာ) ၂၀၁၂ ေဖေဖာ္ဝါရီ
မွီျငမ္း -
(၁) ျမန္မာ့ စြယ္စံုက်မ္း
(၂) Microsoft Encarta Premiums 2009, Budh Gaya
(၃) http://en.wikipedia.org/wiki/Bodhi_Tree
(၄) http://www.myanmarengineer.org
0 ( မွတ္ခ်က္ေရးခ်င္ရင္ )